Tempat Jatuh Pandangan Mata

Mata adalah salah satu pancaindera kurniaan Allah kepada para hambaNya. Ianya juga adalah ujian ni'mat yang akan diminta pertanggungjawabannya kelak di hadapan Qadhi Rabbul Jalil. Makanya kita diperintahkan untuk sentiasa menjaga mata kita daripada memandang kepada sesuatu yang diharamkan kita melihatnya. Di samping itu, menjaga pandangan juga akan menyebabkan kekhusyukkan timbul dalam sholat kita. Oleh itu, para ulama, berdasarkan kepada beberapa nas, telah memberikan panduan bagaimana kita menjaga dan mengendali mata dalam sholat kita. 

Entri ini merupakan satu jawapan bagi pertanyaan seorang sahabat hafizahullah mengenai arah pandangan mata ketika dalam sholat menurut mazhab Syafi`i. Dinyatakan dalam "Fathul `Allam bi Syarhi Mursyidil Anaam" pada halaman 359 - 360, juzuk ke-2, sebagai berikut:-

"Di antara sunnat haiah dalam sholat adalah memandang ke tempat sujud walaupun ketika sholat di sisi Ka'bah. Berbeza dengan pendapat yang dipegang oleh Imam al-Mawardi dan orang yang mengikutinya yang berpendapat bahawa orang yang sholat di sisi Ka`bah disunnatkan memandang kepada Ka'bah. Perbuatan memandang ke arah tempat sujud ini disunnatkan dalam seluruh shalat tersebut daripada awal sehingga akhirnya melainkan ketika mengucapkan "illa Allah" dalam tasyahhud. Maka ketika itu, sunnat memandang kepada jari telunjuk yang diangkat walaupun ianya tertutup (yakni jari telunjuk tersebut terlindung di bawah kain seperti rida` yang digunakan oleh mushalli) berdasarkan kepada hadits yang shahih. Dan berkekalan memandang kepadanya selama ianya diangkat dan ianya (yakni jari telunjuk tadi) diangkat sehinggalah si mushalli berdiri untuk rakaat seterusnya dalam tasyahhud awwal dan sehingga si mushalli mengucapkan salam dalam tasyahhud akhir."

Habib Hasan bin Ahmad al-Kaaf hafizahullah dalam "at-Taqriirat as-Sadiidah" pada halaman 150 yang merupakan nukilan daripada ajaran guru beliau, al-Habib Zain BinSumait hafizahullah, menjelaskan bahawa antara sunnat haiah dalam sholat adalah memandang ke tempat sujud walaupun ketika bersholat di belakang Ka'bah atau di belakang Junjungan Nabi SAW. Maka pandangan adalah dijatuhkan ke tempat sujud secara mutlak melainkan ketika mengucapkan "illa Allah", di mana pandangan dijatuhkan ke jari telunjuk sehinggalah salam.
  
Oleh itu, ketika sholat, apa jua jenis sholat, sunnat mata kita memandang ke arah tempat sujud pada setiap masa melainkan ketika mengacungkan jari telunjuk tatkala mengucapkan "illa Allah"dalam tasyahhud. Ketika jari telunjuk diangkat maka pandangan mata kita sunnat diarahkan kepadanya sehinggalah ianya diturunkan ketika bangkit untuk ke rakaat ketiga atau ketika salam setelah tasyahhud akhir. Inilah pandangan yang dipegang oleh kebanyakan ulama kita termasuklah Imam Ibnu Hajar rahimahullah dan Imam Ramli rahimahullah.

Selain pandangan di atas, ada juga ulama kita yang mempunyai pendapat yang berbeza. Habib Muhammad bin Ahmad bin 'Umar asy-Syaathiri rahimahullah dalam "Syarah al-Yaqut an-Nafis" halaman 157 - 158 menyatakan bahawa menurut Syaikh Khatib asy-Syarbini rahimahullah pandangan mata seseorang mushalli ketika dalam sholat hendaklah diarahkan seperti berikut:-

1. ketika qiyam, memandang ke arah tempat sujud;
2. ketika rukuk, memandang ke arah tapak kaki;
3. ketika duduk, memandang ke arah peha;
4. ketika mengucap "illa Allah" pada tahiyyat, memandang jari telunjuk kanan;
5. ketika shalat di depan Ka'bah, memandang kepadanya;
6. ketika shalat atas tempat bercorak (seperti sejadah) yang boleh melekakan, memandang ke hadapan;
7. pada sholat jenazah, memandang kepada jenazah.

Sebagaimana dinyatakan terdahulu, antara hikmah perbuatan ini adalah agar mata kita dapat dikendali dan dijaga agar tidak merayau ke sana ke mari dalam sholat, di mana dengannya diharap akan hadir khusyuk. Selamat beramal dan mudah-mudahan Allah menganugerahkan kita dengan sholat yang khusyuk lagi sempurna.